Η ψυχοθεραπευτική δουλειά είναι ιδιαίτερα απαιτητική συναισθηματικά. Τι μπορεί να προστατεύσει τους θεραπευτές από το επαγγελματικό στρες και να ενισχύσει την ψυχική τους ανθεκτικότητα;
Η ψυχοθεραπευτική δουλειά είναι ιδιαίτερα απαιτητική συναισθηματικά και πολλές έρευνες έχουν επικεντρωθεί στις αρνητικές της επιπτώσεις όπως είναι για παράδειγμα η επαγγελματική εξουθένωση, διάφορες ψυχικές και συναισθηματικές δυσκολίες, και ο έμμεσος τραυματισμός. Αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα δεν επηρεάζουν μόνο την ψυχική υγεία των θεραπευτών αλλά και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν και την κλινική τους αποτελεσματικότητα. Είναι λοιπόν αναμενόμενο ότι οι έρευνες που ασχολούνται με την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτό-φροντίδα των θεραπευτών αυξάνονται τα τελευταία χρόνια.
Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με την ικανότητα των θεραπευτών να διατηρούν το ατομικό και επαγγελματικό τους ευ ζην απέναντι στο συνεχές εργασιακό στρες, να συνεχίζουν να αντλούν ικανοποίηση από τη δουλειά τους και να αποφεύγουν την εξάντληση και την επαγγελματική εξουθένωση.
Η δική μας έρευνα εξέτασε τον ρόλο που παίζουν διάφοροι ατομικοί, επαγγελματικοί και ψυχολογικοί παράγοντες στη διατήρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας Ελλήνων θεραπευτών. Η έρευνά μας εξέτασε για πρώτη φορά τον ρόλο μεταβλητών της θετικής ψυχολογίας. Συγκεκριμένα συμπεριλάβαμε στην έρευνα τις πέντε μεταβλητές που αποτελούν το μοντέλο του ευ ζην του Martin Seligman: τα θετικά συναισθήματα, τη δέσμευση, τις θετικές σχέσεις, το νόημα στη ζωή και τα επιτεύγματα.
Στην έρευνα συμμετείχαν 163 επαγγελματίες ψυχικής υγείας που εργάζονταν ως ψυχοθεραπευτές. Οι συμμετέχοντες αντιπροσώπευαν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις και εργάζονταν τόσο ιδιωτικά όσο και σε διάφορους οργανισμούς και υπηρεσίες.
Ορίσαμε την ψυχική ανθεκτικότητα ως μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη θεραπευτική δουλειά και λιγότερα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης και δευτερογενούς μετατραυματικού στρες.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι από τα ατομικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά των θεραπευτών που εξετάστηκαν, μόνο το πλαίσιο που εργαζόταν ο επαγγελματίας επηρέαζε το επίπεδο της επαγγελματικής του εξουθένωσης. Συγκεκριμένα, οι θεραπευτές που εργάζονταν ιδιωτικά ανέφεραν λιγότερη επαγγελματική εξουθένωση από εκείνους που εργάζονταν σε κάποιον οργανισμό ή υπηρεσία. Αντίθετα, η ηλικία και το φύλο του θεραπευτή, το εκπαιδευτικό επίπεδο, η θεραπευτική προσέγγιση, οι ώρες εργασίας, οι ώρες εποπτείας καθώς και το κατά πόσο ο επαγγελματίας ήταν σε ατομική θεραπεία, δεν έδειξαν να σχετίζονται με καμία από τις τρεις διαστάσεις ψυχικής ανθεκτικότητας.
Ένας παράγοντας που επίσης φάνηκε να επηρεάζει αρνητικά την ψυχική ανθεκτικότητα ήταν η ενσυναίσθηση του θεραπευτή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όταν ένας θεραπευτής ανέφερε μεγαλύτερη ενσυναίσθηση τότε ήταν πιο πιθανό να βιώνει και περισσότερο δευτερογενές τραυματικό στρες.
Μια άλλη ψυχολογική μεταβλητή που έδειξε να σχετίζεται με την ψυχική ανθεκτικότητα ήταν η συμβουλευτική αυτό-αποτελεσματικότητα. Συγκεκριμένα όσο περισσότερο πίστευε ο θεραπευτής στην ικανότητά του να εξασκεί με επιτυχία τον συμβουλευτικό του ρόλο τόσο πιο ικανοποιημένος ένιωθε από τη θεραπευτική δουλειά.
Από τις πέντε διαστάσεις του ευ ζην τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το νόημα είχε τη μεγαλύτερη επίδραση και στις τρεις μεταβλητές ψυχικής ανθεκτικότητας. Δηλαδή, οι επαγγελματίες που πίστευαν ότι η ζωή τους έχει νόημα και σκοπό και που θεωρούσαν ότι οι πράξεις τους ήταν σημαντικές και άξιζαν, ανέφεραν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη θεραπευτική δουλειά και λιγότερα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης και δευτερογενούς στρες.
Επίσης, οι επαγγελματίες που βίωναν περισσότερα θετικά συναισθήματα όπως η χαρά και η ικανοποίηση ήταν πιο πιθανό να βιώνουν λιγότερα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης. Το ίδιο ίσχυε και για εκείνους που ένιωθαν ότι είχαν βοήθεια και υποστήριξη όταν τη χρειάζονταν, ότι ένιωθαν αγαπητοί και ότι ήταν ικανοποιημένοι από τις προσωπικές τους σχέσεις.
Βασισμένοι στα ευρήματα προτείνουμε πως είναι σημαντικό οι θεραπευτές να καλλιεργούν το αίσθημα νοήματος στη ζωή τους, να βιώνουν περισσότερα θετικά συναισθήματα και να διατηρούν θετικές σχέσεις.
Ο χώρος της εφαρμοσμένης θετικής ψυχολογίας προσφέρει πολλές παρεμβάσεις που ενισχύουν αυτούς τους παράγοντες. Οι παρεμβάσεις αυτές μπορούν να προσαρμοστούν ειδικά σε θεραπευτές για να τους βοηθήσουν να οχυρώσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Professional Psychology: Research and Practice.
Παραπομπή:
Lakioti, A., Stalikas, A., & Pezirkianidis, C. (2020). The role of personal, professional, and psychological factors in therapists’ resilience. Professional Psychology: Research and Practice, 51(6), 560–570. https://doi.org/10.1037/pro0000306
Comments